- Bên cạnh Thủ tướng Israel Naftali Bennett hay Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, vai trò của tỷ phú Roman Abramovich cũng rất đáng chú ý trong hòa đàm Nga - Ukraine.
Cả Moscow và Kyiv đã lên tiếng xác nhận về vai trò của ông Abramovich trong hòa đàm. Thậm chí, vai trò này được chấp thuận bởi lãnh đạo cao nhất của cả hai quốc gia - Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky.
Vai trò này dường như cũng được Mỹ công nhận, khi Washington vẫn chưa áp đặt lệnh trừng phạt lên ông Abramovich như các nhà tài phiệt Nga khác.
Dù vậy, những đóng góp của ông vào quá trình đàm phán mới chỉ được tiết lộ khá sơ lược. Bản thân vị tỷ phú này cũng tỏ ra khá kín tiếng, kể cả qua người phát ngôn.
Tỷ phú Abramovich được cho là có mối quan hệ tương đối gần gũi lâu năm với Tổng thống Putin. Ảnh: AFP.
Vì sao lại là ông Abramovich?
Ngày 28/2, một người phát ngôn của ông Abramovich lần đầu xác nhận ông đang tham gia hỗ trợ quá trình đàm phán giữa Nga và Ukraine.
“Tôi có thể xác nhận ông Roman Abramovich đã được phía Ukraine liên hệ để nhờ hỗ trợ trong việc đạt được giải pháp hòa bình. Kể từ khi đó, ông ấy đang cố gắng giúp đỡ”, phát ngôn viên của ông cho biết. Người này cũng tiết lộ ông Abramovich đã tới Belarus để cố gắng hỗ trợ hòa đàm.
Ông Alexander Rodnyansky, một nhà làm phim sinh ra tại Kyiv và là cha một cố vấn của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, cho biết giới chức Ukraine đã liên hệ với ông Abramovich qua cộng đồng người Do Thái nói tiếng Nga.
“Người Ukraine cố gắng tìm ai đó ở Nga có thể giúp đỡ trong việc tìm kiếm thỏa thuận hòa bình”, ông Rodnyansky nói với Financial Times. “Họ liên hệ và Roman là người quyết định hỗ trợ, vận động ủng hộ giải pháp hòa bình”.
Một nguồn tin của Wall Street Journal cho biết chính ông Rodnyansky là người liên lạc với ông Abramovich. Hai người từng quen nhau qua việc tài trợ các hoạt động nghệ thuật tại Nga, người này tiết lộ.
Các nguồn tin cũng cho biết ông Abramovich dành khá nhiều thời gian cho việc hỗ trợ đàm phán hòa bình. Máy bay riêng của ông đã di chuyển qua lại giữa Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel trong những tuần qua, theo các nền tảng theo dõi hàng không.
Khi hai bên chuyển sang đàm phán trực tuyến, ông Abramovich chuyển trọng tâm sang vấn đề nhân đạo, cũng như sắp xếp các cuộc gặp với những người trung gian từ nước ngoài. Ông đã gặp cựu Thủ tướng Đức Gerhard Schroder và trưởng đoàn đàm phán Nga Vladimir Medinsky tại Moscow, Financial Times cho biết.
Tại Thổ Nhĩ Kỳ, vị tỷ phú người Nga gặp ông Ibrahim Kalin, cố vấn cấp cao của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan. Trong khi đó, một quan chức Israel cho biết ông Abramovich không đóng vai trò nào trong sự tham gia của Israel vào quá trình hòa đàm.
Quan điểm của các bên về ông Abramovic ra sao?
Ông Rodnyansky cho biết ông Abramovich là người Nga duy nhất đồng ý giúp đỡ và phía Ukraine “biết ơn” nỗ lực này.
Về phần mình, giới chức Kyiv sớm xác nhận sự tham gia của ông Abramovich vào nỗ lực đàm phán với Nga. Ông David Arakhamia, trưởng đoàn đàm phán Ukraine, ca ngợi vai trò “tích cực” của vị tỷ phú Nga và cho biết hai người đã gặp nhau tại Gomel, Belarus.
Đích thân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lên tiếng đề nghị Washington không trừng phạt ông Abramovich vì ông có thể đóng vai trò quan trọng trong đàm phán với Nga, Wall Street Journal đưa tin hôm 23/3.
Trong khi đó, Điện Kremlin cũng đã xác nhận vai trò của ông Abramovich trong giai đoạn đầu của hòa đàm.
“Ông ấy đã tham gia vào giai đoạn đầu”, Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố hôm 24/3. “Giờ đây, các cuộc đàm phán đang diễn ra giữa hai đoàn Nga và Ukraine”.
Financial Times tiết lộ đích thân Tổng thống Nga Vladimir Putin chấp nhận sự tham gia của ông Abramovich sau khi nhận được lời đề nghị. Sau đó, vị tỷ phú đã gặp một quan chức cấp cao trong Văn phòng Tổng thống Ukraine để giúp khởi động hòa đàm.
Wall Street Journal cho biết Bộ Tài chính Mỹ đã soạn thảo một gói trừng phạt nhằm vào ông Abramovich từ đầu tháng 3, nhưng hoãn lại do yêu cầu từ Nhà Trắng.
Dù vậy, vị tỷ phú này vẫn phải đón nhận các biện pháp trừng phạt từ Anh và Liên minh châu Âu (EU). Hôm 10/3, giới chức London công bố lệnh phong tỏa tài sản và cấm đi lại với 7 nhà tài phiệt Nga, trong đó có ông Abramovich.
Bốn hôm sau, đến lượt EU áp đặt lệnh cấm vận lên ông Abramovich. Ngoài ra, ông cũng bị Canada trừng phạt.
Ông Abramovich quan hệ rộng tới đâu?
Tỷ phú Roman Abramovich là một trong những nhà tài phiệt Nga nổi tiếng nhất. Có gốc gác Do Thái và mang ba quốc tịch Nga, Bồ Đào Nha và Israel, ông Abramovich là chủ sở hữu chính của công ty đầu tư Millhouse LLC và công ty thép - quặng Evraz. Ông cũng từng là Chủ tịch câu lạc bộ bóng đá Chelsea của Anh.
Làm giàu trong thời kỳ hậu Xô viết, ông Abramovich sở hữu khối tài sản 12,9 tỷ USD theo bảng xếp hạng của Forbes năm 2019. Con số này giúp ông trở thành người giàu thứ 11 tại Nga, thứ 2 tại Israel và là người giàu nhất Bồ Đào Nha, xét theo quốc tịch.
Ông Abramovich cũng từng tham gia hoạt động chính trị tại Nga. Năm 1999, ông được bầu làm thành viên Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga, đại diện cho khu tự trị Chukotka ở cực đông nước Nga. Tới năm 2000, ông được bầu làm thống đốc Chukotka, vị trí ông đảm nhiệm trong 8 năm trước khi từ chức.
Tỷ phú này có mối quan hệ rộng rãi trong giới tài phiệt và chính trị Nga. Ông được cho là quen thân với cả cựu Tổng thống Nga Boris Yeltsin lẫn Tổng thống Vladimir Putin.
Ngoài ra, ông cũng có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng người Do Thái khi là Chủ tịch Quỹ tín thác của Liên đoàn Cộng đồng Do Thái Nga. Ông cũng đã đóng góp nhiều cho việc bảo tồn văn hóa Do Thái ở nhiều quốc gia.
Trước khi Nga tấn công Ukraine, một số đại diện của các tổ chức từ thiện Israel cũng viết một bức thư gửi Đại sứ Mỹ tại Israel để cảnh báo về hậu quả tài chính của việc trừng phạt ông Abramovich, một nhà tài trợ lớn cho bảo tàng tưởng niệm nạn diệt chủng người Do Thái Yad Vashem tại Israel.
Dù vậy, bảo tàng này đã tuyên bố cắt đứt liên hệ với ông Abramovich hôm 10/3, sau khi ông bị Anh trừng phạt.
Việt Hà